نماز دانشجویان و طلاب در سفر

دانلود نسخه موبایل | دانلود با کیفیت پایین | دانلود با کیفیت بالا
فیلم پاسخ به سوالات "نماز دانشجویان و طلاب در سفر"

حکم نماز دانشجویان و طلاب در سفر چیست؟ چه مسافتی را بروند مسافر به آنها اطلاق میشود و اگر قصد ده روز کنند و قبل از اقامت ده روز از سفر برگردند چطور؟
تقریبا سه تا سوال است؛ سوال اول این است که چه مقدار بروند مسافر باشند. سوال دوم این است که چه مدت در هفته مسافرت بروند تا نمازشان کامل باشد که همان کثیرالسفر است. سوال سوم هم این است که اگر قصد ده روز کردند جایی بمانند از قصد خود برگردند تکلیف چیست؟
اما سوال اول. طلاب و دانشجویان مسافتی که باید بپیمایند تا مسافر محسوب شوند با دیگران فرقی ندارند. مسافت هشت فرسخ، 45 کیلومتر است. حالا هشت فرسخ امتدادی است یا چهار فرسخ رفت چهار فرسخ برگشت مجموعا 45 کیلومتر می­شود. اگر کسی چنین مسافتی یا بیشتر از این را می­خواهد بپیماید، مسافر به حساب می‌آید. حالا باید یک شرایط دیگری هم داشته باشد: مثل اینکه قصد سفر داشته باشد، از قصد خودش برنگردد، از حد ترخص (به جایی برسد که اذان شهر را نشنود و دیوار شهر را نبیند) بگذرد، اما اینکه چه مدتی در هفته در سفر باشد تا کثیرالسفر محسوب شود، کثیرالسفر به نظر حضرت آقا این است: کسی که در سال تقریبا دو سه ماهی کارش این است که مسافرت زیاد می­رود که بین سفرها معمولا کمتر از ده روز فاصله می­شود. مثلا هفته­ ای یکبار می­رود یا اول هفته می­رود آخر هفته برمی­گردد؛ یا هر روز به سفر می­رود، این فرد کثیرالسفر می­شود.
کسی که شغلش سفر باشد مثل راننده، خلبان، ملوان و کسی که شغلش در سفر باشد مثل مهماندار هواپیما، و کسی که برای کارش مسافرت می­رود مثل کسی که در شهر دیگری تدریس می­کند یا کسی که در شهرک صنعتی سی کیلومتری شهرش کار می­کند، و کثیرالسفر شده باشند، نمازشان در سفرهای کاری تمام است و در سفرهای شخصی باید نماز را شکسته بخوانند. کسی که کثیرالسفر است ولی این سفرها برای کار نیست، مثل کسی که زیاد سفر زیارتی می­رود یا برای تفریح می­رود، در آن سفرها باید نمازش را شکسته بخواند.
اما کسی که برای تحصیل سفر می رود، مثل طلاب حوزه و دانشجویان و امثال اینها که دانشگاهش در شهر دیگری است هر روز می­رود و برمی­گردد یا اول هر هفته می­رود آخر هفته برمی­گردد، این برای تحصیل کثیرالسفر است که در این فرض، به نظر حضرت آقا باید احتیاط کند و نمازهای چهار رکعتی را هم چهار رکعت بخواند هم شکسته (دو رکعت) و در خصوص این مسئله می­تواند به فتوای مجتهد دیگری که مساوی یا در رتبه بعدی مرجع خودش باشد، مراجعه کند که آن مجتهد اگر گفت نمازش تمام است، تمام بخواند و اگر گفته شکسته که شکسته بخواند.
اگر کسی قصد کرد ده روز در جایی بماند، تا زمانی که در آنجا نماز چهار رکعتی نخوانده است از قصدش برگشت، باید هر مدتی که می­ماند - دو روز سه روز - نمازش را شکسته بخواند. اما اگر تصمیم داشت ده روز بماند و حداقل یک نماز چهار رکعتی ادا با همان قصدش خواند و بعد قصدش عوض شد، هر مدت دیگری بماند نمازش کاملش است؛ چه یک روز بماند دو روز بماند باید نماز را کامل بخواند. چون با خواندن یک نماز چهار رکعتی ادا، قصد محقق شده است.

آیا فتوای مقام معظم رهبری در مورد محل اقامت دانشجویان و شکسته بودن نماز آنها با قصد کمتر از ده روز عوض شده است؟
اجمالا بله. چون نظر حضرت آقا در سابق این بود کسی که صرفا برای تحصیل مسافرت زیاد دارد و کثیرالسفر است - که بین سفرها معمولا ده روز فاصله نمی­شود مثل دانشجویانی که اول هفته می­روند محل تحصیل آخر هفته برمی­گردند یا دو روز در هفته می­روند شهر دیگری که فاصله حداقل 22.5 کیلومتر دارد، یا دانشگاه­شان بیرون شهر است سی کیلومتری چهل کیلومتری بیرون شهر است - می­‌فرمایند باید نماز را شکسته بخوانند مگر اینکه تحصیل شغل­شان محسوب شود؛ مثل کسی که مامور به تحصیل است یا تعهد خدمت دارد. اما اخیرا فرمودند که احتیاط کنند؛ یعنی چنین افرادی که برای تحصیل، مسافرت زیاد می­روند و کثیرالسفر هستند، نمازهای چهار رکعتی را هم تمام بخوانند، هم شکسته و در این مسئله می­توانند به فتوای مجتهد اعلم دیگری رجوع کنند. (که اگر آن مجتهد اعلم می­فرماید کامل است، کامل بخواند و اگر می­فرماید شکسته است شکسته بخواند.)

نماز و روزه دانشجویی که در شهر دیگری هم دانشجو است و هم شاغل، چگونه است؟ در ماموریت­ها چطور؟
اگر چنین شخصی سفرهای کاری و ماموریتی دارد، یعنی سفرهایی که برای شغلش می­رود واقعا زیاد است - که معمولا بین آنها ده روز فاصله نمی­شود - در این سفرها باید نماز را کامل بخواند. در صورتی که برای کار رفت و برای تحصیل هم آنجا ماند، یعنی در ادامه­‌اش نیز باید نماز را کامل بخواند.
اما اگر عکس این مسئله بود: یعنی زیاد بودن این سفرها به خاطر سفر تحصیلی است یا هر دو هست، در اینجا باید احتیاط کند، یعنی نمازهای چهار رکعتی را هم کامل بخواند و هم شکسته بخواند و به احتیاط حضرت آقا عمل کند یا میتواند به فتوای مجتهد اعلم دیگری مراجعه کند که اگر آن مجتهد گفت کامل است، نماز را کامل بخواند اگر گفت شکسته است شکسته بخواند.

سلام علیکم. آیا ملاک احتیاط واجب بودن جمع بین نماز شکسته و کامل برای نماز طلاب و دانشجویان کثیر السفر این است بنای آنها این باشد که حداقل دو ماه، هر ده روز یکبار به وطن خود رفت و آمد کنند؟ اگر آنها اکثر اوقات قصد ده روز کنند ولی بعضی از هفته­‌ها قصد نکنند حکم نماز آنها چیست؟
اصل مسئله به نظر حضرت آقا این است اگر کسی برای تحصیل کثیرالسفر بود - یعنی برای آن درس خواندنی که کار محسوب نشود، یعنی مامور به تحصیل یا تعهد خدمتی نباشد که در حین تحصیل حقوق به او بدهند و صرفا برای تحصیل می­رود - اگر کثیرالسفر باشد و سفرهایش زیاد باشد که بین آنها ده روز فاصله نمی­شود، چنین شخصی باید احتیاط کند به این معنا که هم باید نماز را شکسته بخواند هم کامل بخواند. خب در این مسئله می­تواند به فتوای مجتهد اعلم دیگری رجوع کند.
اگر کسی اینگونه نیست، گاهی دو هفته در محل تحصیل می­ماند، گاهی اوقات یک هفته می­ماند و کثیرالسفر محسوب نمی­شود، یعنی بین سفرها معمولا ده روز فاصله می­شود یا غالبا بین سفرها ده روز فاصله میشود، اگر آنجا وطنش نیست و آنجا سکونت ندارد، باید با قصد ده روز نمازش را کامل بخواند و هرگاه می­رود به محل تحصیل و نمی­خواهد ده روز بماند نمازش شکسته است.

در مورد محل تحصیل طلاب یا دانشجویان که هفت هشت سال در جایی می­مانند، می­توانند قصد وطن کنند؟ در صورتی که در حین تحصیل به محل زندگی که مسافت آن بیش از مسافت شرعی است رفت و آمد می کنند چطور؟ در چه صورت می­تواند شهر محل تحصیل را وطن خود انتخاب کند؟ آیا در صورتی که شهر محل تحصیل را وطن انتخاب کند، باید از وطن اصلی و اول خود اعراض کند؟ آیا حکم طلبه­‌ها و دانشجویان یکی است؟
نظر حضرت آقا این است که در غیر وطن اصلی - که وطن اصلی همان زادگاه است، جایی که فرد متولد شده و بزرگ شده و چند سالی مانده است - و الان در جایی دیگر سکونت دارد، اگر تصمیم داشته باشد حداقل هفت هشت سال در جای جدید بماند و زندگی کند (حالا فرق نمی­کند برای تحصیل رفته باشد یا برای شغلی یا نه اصلا از آب و هوای آنجا خوشش آمده و می خواهد در آنجا زندگی ­کند)، آنجا حکم وطن دارد و نماز کامل است.
اما اگر میخواهد کمتر بماند یا نمی­داند هفت هشت سال می­ماند یا نه، مثل کسی که مامور است آنجا و ممکن است دو سال دیگر بگویند برو جای دیگر و ممکن است نگویند، چنین فردی حکم وطن ندارد؛ یعنی اگر بداند که هفت هشت سال حداقل می­ماند حکم وطن خواهد داشت و لازمه­‌اش این نیست که از وطن دیگرش اعراض کند؛ یعنی ممکن است یک وطن اصلی و یک وطن اتخاذی داشته باشد. همچنین اگر در بین‌اش گاهی اوقات مسافرت می­رود - حالا یا به وطن خودش برمیگردد یا جاهای دیگر - خب هر کسی ممکن است در وطن خودش مسافرت هم برود اما به هر حال مسکن و ماوا و محل زندگی­‌اش در اینجا باشد و حداقل بخواهد هفت هشت سال اینجا بماند.

طلاب و روحانیونی که در شهرهای دیگر تبلیغ می­کنند، حکم نماز و روزه آنان چیست؟ اگر در محل تبلیغ تصمیم داشته باشند حداقل هفت هشت سال زندگی کنند چطور؟
یعنی مسکن و ماوا و محل زندگی و سکونتش آنجاست، هفت هشت سال می­خواهد بماند حالا ممکن است بین‌اش مسافرت برود به نظر حضرت آقا آنجا حکم وطن دارد، اما اگر نمی­داند آنقدر می­تواند بماند یا نه، حکم وطن ندارد. وقتی که حکم وطن نداشت، اگر برای تبلیغ یا هر کار دیگری کثیرالسفر باشد، نمازش کامل است. اگر کثیرالسفر نباشد در آنجا چون وطنش هم نیست با قصد ده روز باید نماز را کامل بخواند و هرگاه قصد عشره ندارد، یعنی قصد ماندن ده روز نداشته باشد و کمتر می­ماند، نمازش شکسته است.

دانشجویی که در رشته پزشکی در دوران کارورزی است و پول هم می­گیرد ولی هنوز شغل او محسوب نمیشود، نماز و روزه­اش چگونه است؟ خواهشمندم به صورت کلی بگویید چه گروه­هایی از دانشجویان و طلاب در حکم بورسیه حساب می­شوند که با شرایطش نمازشان تمام می­شود؟ و چه گروه­هایی صرفا در حکم تحصیل هستند که نمازشان شکسته است؟
کسانی که برای تحصیل مسافرت می­روند، اگر کثیرالسفر نباشد، یعنی گه‌گاهی مسافرت می­رود و می­آید و بین سفرها - ولو تعداد سفرها زیاد هم هست - ده روز فاصله می­شود، خب ایشان در محل تحصیل و همچنین سفرهای دیگری که می­رود نمازش شکسته است؛ مگر اینکه بخواهد در آنجا حداقل ده روز بماند که نمازش کامل است.
اما اگر کثیرالسفر شد، یعنی سفرهای تحصیلی زیاد دارد، و بین سفرها غالبا ده روز فاصله نمی­شود، در این صورت چون سفر برای تحصیل است و در قبال تحصیلش حقوق به او نمی­دهند - ممکن است شهریه بدهند اما حقوق محسوب نمی­شود - سفرش هم شغل محسوب نمی­شود، در این فرض نظر حضرت آقا این است که باید احتیاط کنند. یعنی نمازهای چهار رکعتی را هم کامل بخواند و هم شکسته؛ گرچه می­تواند به فتوای مجتهداعلم دیگری رجوع کند که اگر او می­فرماید کامل است کامل بخواند اگر می­فرماید شکسته است شکسته بخواند.
اما اگر کسی در قبال تحصیلش دارد مزد و حقوق می­گیرد، مثل کسی که مامور به تحصیل است یعنی به کسی ماموریت دادند برود جایی درس بخواند، مثلا دوره­‌های ضمن خدمت را بگذراند و به خاطر همین تحصیل هم دارند به او حقوق می­دهند و رفت و آمد هم دارد و کثیرالسفر است، اینها سفر شغلی است و باید در این سفرها نماز را کامل بخواند. یا مثلا تعهد خدمت دارد و تحصیل هم جز کارش محسوب می­شود و به او حقوق می­دهند و در موردی هم که شک داشته باشد که سفر برای کار است یا تحصیل باید احتیاط بخوانند و جمع بخوانند یا به مجتهد اعلم دیگری رجوع کنند که عرض شد.

پاسخ به سوالات شرعی مخاطبان درباره مسائل تحصیلی توسط حجت‌الاسلام‌والمسلمین فلاح‌زاده

منبع: http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=27605